Оқушылардың ойлау қабiлетiнiң даму дәрiжесiн анықтайтын тест.

Субтест 1-А

Тапсырмалар сұраулы сөйлемдерден құрастырылған. Әр сөйлемде бiр сөзден жетпейдi. Сiз берiлген бес сөздiң арасынан, сөйлемдi дұрыс толықтыратын сөздi, таңдап алуға тиiссiз. Жауап беретiн бланкта сол сөздiң кодын Х белгiмен сызып тастаңыз. Белгiлеуге болады тек бiр сөздi.

1 мысал:

«Биография» және . . . деген сөздер бiр мағынаны бiлдiредi ме?

а) оқиға;  б) ерлiк;  в) өмiрбаян;  г) кiтап;  д) жазушы.

Бiр мағынаны бiлдiретiн «өмiрбаян» деген сөз болады.

2 мысал:

«Терiс» деген сөзге қарама-қарсы . . . сөз болады ма ?

а) сәтсiз;  б) даулы;  в) маңызды;  г) кездейсоқ;  д) оң.

Бұл жағдайда «оң» деген сөз дұрыс жауап болып саналады. Оның коды жауап беретiн бланкта сызылуға тиiс.

Тапсырмалардың жиынтығы.

1. Аты-жөнiнiң бастауыш әрiптерi . . . деп аталады?

а) вензель; б) инициал; в) колтаңба; г) индекс; д) диаграмма.

2. Гуманизм – бұл . . . ?

а) қоғамдық; б) адамгершiлiк; в) кәсiпшiлiк; г) агресивтiлiк; д) менсiнбегендiк.

3. Табиғатқа және қоғамға пiкiр жүйесi . . . болады?

а) арман; б) бағалау; в) көзқарас; г) ой өрiс; д) иллюзия.

4. «Демократия» және . . . деген сөздер бiр мағынаны бiлдiредi?

а) анархия; б) абсолютизм; в) халық үкiметi; г) амнистия; д) класстар.

5. Жануарлардың тұқымдарын және өсiмдiктердiң iрiктемелерiн шығаратын ғылым ?

а) бионика; б) химия; в) селекция; г) ботаника; д) физиология.

6. Қысқаша жазу; кiтаптiң қысқаша мазмұны; лекция; баяндама – бұл . . . ?

а) абзац; б) цитат; в) рубрика; г) үзiндi; д) конспект.

7. Көп оқығандық, терең және кең танымдылық – бұл . . . ?

а) интеллегенттiлiк; б) қауiптiлiк; в) эрудиция; г) талантiлiк; д) өзiмшiлдiк.

8. Қызығушылықтың және айналадағы ортаға белсендi қатысуының жоқтылығы - бұл . . . ?

а) рациональдiк; б) пассивтiлiк; в) қайырымдылық; г) қарама-қарсылық; 

д) мейiрiмсiздiлiк.

9. Адам өмiрiнiң және қызметiнiң қандай болса да саласына жататын заңдар жиынтығы . . . деп аталады?

а) резолюция; б) каулы; в) дәстүр; д) жоба.

10. «екi жүздi» деген сөзге қарама-қарсы түсiнiк . . . болады?

а) адал; б) қайшы; в) жалған; г) әдептi; д) батыл.

11. Егер талас бiр-бiрiне жол берумен аяқталса, онда ол . . . деп аталады?

а) копромисс; б) қатынас; в) бiрiктiру; г) келiссөз; д) қайшылық.

12. Этика – бұл . . . туралы ұғым?

а) психика; б) мораль; в) табиғат; г) қоғам; д) өнер.

13. «Ұқсас» деген түсiнiкке қарама-қарсы . . . болады?

а) тепе-тең; б) жалғыз; в) айбынды; г) әр-түрлi; д) бөлек.

14. Тәуелдiлiктен, ескiшiлдiктен босалу, құқықтарын теңеу – бұл . . . ?

а) заң; б) эмиграция; в) көзқарас; г) әрекет; д) эмансипация.

15. Оппозиция – бұл . . . ?

а) қарсы әрекет; б) келiсу; в) пiкiр; г) политика; д) шешiм.

16. Цивилизация – бұл . . . ?

а) формация; б) көнелiк; в) өндiрiс; г) мәдениет; д) қатынас.

17. «Приоритет» және . . . деген сөздер бiр мағынаны бiлдiредi?

а) өнер табысы; б) идея; в) таңдау; г) бiрiншiлiк; д) басшылық.

18. Коалиция – бұл . . . ?

а) бәсеке; б) политика; в) қастық; г) үзiлу; д) қосылу.

19. «Альтруизм» және . . . сөздер бiр мағынаны бiлдiредi?

а) адам затты сүю; б) қарым-қатынас; в) әдептiлiк; г) өзiмшiлдiк; д құлықтылық.

20. Прогреске скептик түрде қарайтын адам . . . деп аталады ?

а) демократ; б) радикал; в) консерватор; г) либерал; д) анархист.

Субтест № 2-А

Мысалдар және баяндау.

Бланктың сол жағында тұрған сөзге, ұсынған төрт сөздiң арасынан мағынасы дәл келетiн сөздi таңдап алу керек, яғни синоним сөздi. Жауап беретiн бланкта сол сөздiң кодын белгiлеу  керек. Таңдап алуға болады тек бiр сөздi.

Мысал: ғасыр – а)тарих; б) жүз жылдық; в )оқиға; г) прогресс.

Дұрыс жауабы «жүз жылдық», сондықтан жауап беретiн бланкта бұл сөздiң кодын сызып тастау керек.

Мысал: Болжау – а) ауа райы; б) хабарлама; в) күнi бұрын айту; г) себеп.

Мұнда дұрыс жауабы «күнi бұрын айту» деген сөз болады. Оның (в) кодын жауап беретiн бланкта сызып тастау керек.

Тапсырмалардың  жиынтығы.

1. Прогрессивтi – а) интеллектуальды; б) алдыңғы қатарда; в) ептi; г) артта қалған.
2. Күшiн жою – а) қол қою; б) болдырмау; в) хабарлау; г) кейiнге қалдыру.
3. Идеал – а) қиял; б) болашақ; в) даналық; г) жетiлгендiк.
4. Аргумент – а) дәлел; б) келiсу; в) талас; г) фраза.
5. Миф – а) көнелiк; б) шығармашылық; в) аңыз; г) ғылым.
6. Биморальды – а) тұрақты; б) қиын; в) үҐйкiмсiз; г) азғын.
7. Анализ – а) фактор; б) талдау; в) сын; г) ептiлiк.
8. Эталон – а) копия; б) форма; в) негiзi; г) үлгi.
9. Сфералық – а) сопақша; б) шар тәрiздi; в) бос; г) көлемдiк.
10. Әлеуметтiк – а) қабылданған; б) ерiктi; в) жоспарлап қойылған; г) қоғамдық.
11. Гравитация – а) тарту; б) тебу; в) салмақсыздық; г) көтерiлу.
12. Сентиментальды – а) поэзиялық; б) сезгiш; в) қуанышты; г) оғаш.
13. Экспорт – а) сату; б) товар; в) тасып шығару; г) сауда.
14. Эффектi – а) қажеттi; б) әсерлi; в) батыл; г) ерекше.
15. Мораль – а) этика; б) даму; в) қабiлеттiлiк; г) құқұқ
16. Модификациялау – а) еңбек ету; б) бақылау; в) үйрену; г) өзгерту.
17. Радикальды – а) тұрғылықты; б) жауап; в) ақырғы; г) артта қалған.
18. Негативтi – а) сәтсiз; б) жалған; в) ұнамсыз; г) абайсыз.
19. Субъективтi – а) парктикалқј; б) қоғамдық; в) дербес; г) жасырынды.
20. Аграрлы – а) жергiлiктi; б) шаруашылық; в) жерлi; г) ауыл шаруашылық.

 

Субтест № 3-А

Мысалдар және баяндау.

Сiзге үш сөз ұсынылады. Бiрiншi және екiншi сөздердiң арасында айкын байланыс бар. Үшiншiнің  берiлген бес сөздiң бiреумен аналогиялық байланысы бар. Жауап беретiн бланкта сол сөздiң кодын сызып тастау керек.

Мысал:  Эн : композитор – самолет : . . . ?

а) аэропорт; б) ұшу;  в) конструктор; г) жанармай; д) истребитель.

Дұрыс жауабы «конструктор». Сондықтан сөздiң (в) кодын жауап беретiн бланкта сызып тастау керек.

Мысал:  Жақсылық : жамандық  -  күн : . . . ?

А) Күн;  б) түн;  в( апта;  г )сәрсембi;  д( тәулiк.

Мұнда дұрыс жауап «түн» деген сөз болады, сондыјтан оның (б)  кодын жауап беретiн бланкта сызып тастау керек.

Тапсырмалардың  жиынтығы.

1. Етiстiк : жiктеу -  зат есiм : . . . ?  а) өзгерту; б) құрастыру; в) қолдану; г) септеу; д) жазу.
2. Суық : ыстық -  қозғалыс : . . . ?  а) инерция; б) тыныштық,  в) молекула; г) әрекеттестiк; д) атом.
3. Колумб : саяхатшы -  жер сiлкiну : . . . ? а) тұнғыш ашушы; б) таулардың пайда болуы; 

          в)ақтарылу; г) құрбандар; д) табиғи құбылыс.

4. Қосылғыш : қосынды сан -  көбейткiш : . ? а) айырым; б) бөлгiш; в) көбейтiндi; г) көбейту; д) сан.
5. Құл иеленушiлер : буржуазия -  құлдар : . . . ? а) құлдық  құрылыс; б) буржуазия;

          в) құл иеленушiлер; г) жалданушы жұмыскер;  д) тұтқындар.

6. Шаңжапырақ : спора -  қарағай : . . . ?   а) бүр; б) қылқан; в) өсiмдiк; г) тұқым; д) шырша.
7. Өлең : поэзия -  әңгiме : . . . ? а) кiтап; б) жазушы; в) повесть; г) сөйлем; д) проза.
8. Тау : биiктiк -  климат : . . . ? а) рельеф; б) температура; в) табигат; г) географиялық ендiк;

          д) өсiмдiктер.

9. өсiмдiк : сабақ - жасуша : . . . ? а) ядро; б) хромасома; в) ағуыз; г) фермент; д) бөлiну.
10. Байлық : кедейлiк -  басы байланушылық : . . . ? а) басы байлалы шаруа;

          б) жеке басының бостандығы; в) теңсiздiк; г) жеке меншiк; д) феодальдық  құрылыс.

11. Старт : финиш -  алғы сөз : . . .? а) басы; б) кiрiспе; в) кульминация; г) оқиға; д) эпилог.
12. Найзағай : жарық - тарту құбылысы : .? а) тас; б) қозғалыс; в) ауыртпалық  күшi; г) салмақ; д) жер.
13. Алғашқы қауымдық құрылыс : құлдық құрылыс  -  құлдық құрылыс : . . . ?

          а) социализм; б) капитализм; в) құл иеленушiлер; г) мемлекет; д) феодализм.

14. Роман : тарау -  өлең : . . . ? а) поэма; б) рифма; в) строфа; г) ритм; д) жанр.
15. Жылу : тiршiлiк әрекетi -  оттегi : . . . ? а) газ; б) су; в) өсiмдiк; г) даму; д) тыныс алу.
16. Фигура : Үшбұрыш – заттың күйi : . . . ? а) сұйiк; б) қозғалыс; в) температура; г) су; д) молекула.
17. Раушан : гүл- капиталист : . . ? а) эксплуатация; б) жұмысшы; в) капитализм; г) класс; д) фабрика.
18. Атмосфералық қысымның төмендеу : жауын шашын – антициклон : . . . ?

          а) ашық ауарайы; б) циклон; в) климат; г) ылғалдық; д) метео кызмет.

19. Тiк бұрыш : жазықтық -  куб : . . . ? а) кеңiстiк; б) қыр; в) биiктiк; г) үшбұрыш; д) қабырға.
20. Соғыс:өлiм- жеке меншiк : . . . ?а) феодал; б) капитализм; в) теңсiздiк; г) құл; д) басыбайлы шаруа.
21. Сан есiм : сан -  етiстiк : . . . ? а) жүру; б) әрекет; в) есiмше; г) сөз топтары; д) жiктеу.
22. Солтүстiк : оңтүатiк-жауын-шашын:. ? а)шөл дала; б)полюс; в)жауын; г)құрғајшылық; д)климат.
23. Диаметр : радиус -  щеңбер : . . . ? а) доға; б) сегмент; в) кесiндi; г) сызық; д) дөңгелек.
24. Эпителий : ұлпа -  қолқа : . . . ? а) жүрек; б) iшкi мүше; в) салатамыр; г) көктамыр; д) қан.
25. Балға : қағу- генератор : . . . ? а)байланыстыру; б)жасап шығару; в) қосу; г) өзгерту; д) қыздыру.

Субтест № 4-А

                                                  Мысалдар және баяндау.

Сiзге бес сөз берiлген. Төртеуі  бiр жалпы белгiмен бiрiктiрiлген. Бесiншi сөз оларға келмейдi. Оны тауып алып, оның кодын жауап беретiн бланктан сызып тастау керек. Артық  болуға мүмкiн тек бiр сөз.

 

Мысал:

 а) тәрелке; б) шыны аяқ;  в) үстел;  г) кастрюль  д) шайнек.

Бiрiншi, екiншi, төртiншi, бесiншi сөздер ыдыс аяқты белгiлейдi, ал үшiншi – жиhазды. Сондыјтан жауап беретiн бланкта оның (в) кодын сызып тастау керек.

 

Мысал:

А) жүру; б) секiру; в) билеу; г) отыру;  д) жүгiру.

Төрт сөз қозғалуды бiлдiредi, ал «отыру» деген сөз қимылсыз жағдайды. Сондықтан «отыру» деген сөздiң кодын (г) – сызып тастау керек.

Тапсырмалар жиынтығы.

1. а) қосымша; б) предлог; в) суффикс; г) жалғау; д) түбiр.
2. а) сызық; б) ромб; в) тiкбұрыш; г) шаршы; д) үшбұрыш.
3. а) барометр; б) флюгер; в) термометр; г) компас; д) азимут.
4. а) құл иеленушi; б) құл; в) шаруа; г) жұмысшы; д) қолөнершi.
5. а) мақал; б) өлең; в) поэма; г) әңгiме; д) повесть.
6. а) цитоплазма; б) қоректену; в) өсу; г) тiтiркенгiштiк; д) көбею.
7. а) жаңбыр; б) қар; в) жауын-шашын; г) қырау; д) бұршақ.
8. а) үшбұрыш; б) кесiндi; в) ұзындық; г) шаршы; д) щеңбер.
9. а) пейзаж; б) мозаика; в) икон; г) фреска; д) бояу жаққыш.
10. а) очерк; б) роман; в) әнгiме; г) сюжет; д) повесть.
11. а) параллель; б) карта; в) меридиан; г) экватор; д) полюс.
12. а) әдебиет; б) ғылым; в) живопись; г) зодчество; д) көркемдiк кәсiп.
13. а) ұзындық; б) метр; в) масса; г) көлем; д) жылдамдық.
14. а) көмiрқышқыл газы; б) жарық; в) су; г) крахмал; д) хлорофилл.
15. а) пролог; б) кульминация; в) акпарат; г) шешiлу түйiні; д) эпилог.
16. а) жылдамдық; б) тербелу; в) күш; г) салмақ; д) тығыздық.
17. а) Куба; б) Жапон; в) Въетнам; г) Ұлы Британия; д) Исландия.
18. а) товар; б) қала; в) жәрменке; г) натуральды шаруашылық; д) ақша.
19. а) баяндау; б) салыстыру; в) мiнездеме; г) ертек; д) астарлы сөз.
20. а) қақпа; б) көктамыр; в) жүрек; г) салатамыр; д) қылтамыр.

 

Субтест № 5-А

Мысалдар және баяндау

Сiзге екi сөз ұсынылады. Бұл екi сөздi қандай бiр жалпы түсiнiкпен белгiлеуге болатынын анықтау керек. Өзiңнiң жауабыңды жауап беретiн бланкта ұсынған жұп сөздердiң номерiнiң  қасына жазыңыз.

Мысал:   шырша – қарағай.

«қылқан жапырақты ағаштар» деген жауап дұрыс  болып саналады. Бұл жауапты жауап беретiн бланкта ұсынған жұп сөздердiң қасына жазу керек.

 

Мысал:   жаңбыр – бұршақ.

Дұрыс жауап «жауын-шашын» деген болады. Бұл сөздердi екi жұп сөздердiң қасына жазу керек.

Тапсырмалар жиынтығы.

 

 

1. Азия. Африка.
2. Ботаника. Зоология.
3. Феодализм. Капитализм.
4. Ертегі. Батырлар жыры.
5. Газ. Сұйық.
6. Жүрек. Салатамыр.
7. Копенгаген. Манагуа.
8. Атом. Молекула.
9. Май. Ақуыз.
10. Ғылым. Көркем өнер.
11. Шыдамдылық. Ерлiк.
12. Ампер. Вольт.
13. Канал. Бөгет.
14. Мозаика. Икон.
15. Бұлттылық. Жауын-шашын.
16. Қосынды сан. Көбейтiндi.
17. Астарлы сөз. Баяндау.
18. Классицизм. Реализм.
19. Цунами. Ураган.

Субтест № 6-А

Мысалдар және баяндау.

Сiзге белгiлi бiр ретпен (заңмен) орналастырылған сан қатары ұсынылады. Сiздiң мақсатыңыз, әр қатарға сәйкес келетiн санды анықтап, жазу. Әр қатар өзiне сәйкес келетiн заңмен құрастырылған. Кейбiр тапсырмаларда қатардың құрастыру заңын табу үшiн көбейту, бөлу, немесе бөтен математикалық амал пайдалану қажет.

Мысал: 2 4 6 8 10

Бұл қатарда әр келесi сан бұрынғыдан екi есе көп. Сондықтан 12 санды жазуға керек, себебi ол келесi сан болып саналады.

Мысал: 9 7 10 8 11 9 12

Бұл қатарда кезектесе 2 алынады және 3 қосылады. Келесi сан 10 болуға тиiс. Ол жауап беретiн бланкта жазулуға тиiс.

 

Тапсырмалар жиынтығы

 

1	6	9	12	15	18	21
2.	9	1	7	1	5	1
3.	2	3	5	6	8	9
4.	10	12	9	11	8	10
5.	1	3	6	8	16	18
6.	3	4	6	9	13	18
7.	15	13	16	12	17	11
8.	1	2	4	8	16	32
9.	1	2	5	10	17	26
10.	1	4	9	16	25	36
11.	1	2	6	15	31	56
12.	31	24	18	13	9	6
13.	174	171	57	54	18	15
14.	54	19	18	14	6	9
15.	301	294	49	44	11	8